Blog – Hoe laat ik mijn houten lepels drogen?

Waarom je eigenlijk geen vers hout wilt gebruiken…

Bijna iedereen die zelf lepels snijdt gaat het zich vroeg of laat afvragen: ik snijd mijn lepel uit vers hout, dat dus nog nat is. Maar hoe laat ik mijn houten lepels drogen? En hoe voorkom ik dat ze kromtrekken, scheuren of zelfs bederven?

We leren allemaal dat lepels snijden iets is dat je uit vers hout doet. Waarom? Omdat vers hout met handgereedschap veel makkelijker, sneller en dus ook veiliger te bewerken is. Het is vriendelijker voor je lichaam dus. Bovendien blijft je handgereedschap met vers hout langer scherp. En zeg nou zelf, we snijden toch liever dan dat we slijpen?

Toch zitten er belangrijke nadelen aan al te vers hout en daar kom je meestal pas achter als je al een tijdje snijdt. Dus als je die ontdekkingstocht zelf wilt maken, stop dan met lezen. Als je toch nieuwsgierig bent naar hoe je lepels kunt laten drogen, daarbij problemen vermijdt en ook nog eens mooi afwerkt, dan is deze blog voor jou.

Wanneer stop je met werken in vers hout en leg je de lepel weg om te drogen?

Er zijn twee belangrijke factoren die een rol spelen bij deze beslissing. Namelijk: hoe zacht is de houtsoort en ten tweede: hoe nat is het hout. Deze twee factoren hebben veel invloed op hoe je hout zich gedraagt tijdens het snijden en tijdens het drogen. 

Zachte houtsoorten, zoals berk, wilg en els, werken als een soort spons. Zeker als ze nog erg nat zijn. Stel je voor dat je een spons probeert te snijden. Je drukt de cellen tijdens het snijden naar beneden en daarna veren ze weer omhoog. Hierdoor krijg je geen gladde mesafwerking. Het hout blijft vezelig en dus stroef aanvoelen als het droogt en vuil hoopt erin op. Bij zacht hout stop je dus eerder met het snijden van vers -dus nat- hout dan bij hardere soorten. Je laat de lepel iets dikker dan de gewenste einddikte en je legt de lepel weg om te drogen. Pas als de lepel echt droog is, ga je er nog een keertje met je mes overheen voor een écht gladde afwerking.

Hoe voorkom je vervorming tijdens het drogen van je houten lepels?

Hout dat droogt, kan gaan vervormen, bijvoorbeeld doordat het hout kromtrekt of scheurt. Hoe natter het hout, hoe meer het hout nog ‘moet’ krimpen tijdens het drogen en hoe meer risico je loopt op vervorming. In ieder geval zal je lepel altijd iets krimpen, dat is heel normaal en niks om je druk over te maken. Hout krimpt echter niet op alle plekken op dezelfde manier, waardoor je lepel kan vervormen. Hoe sneller het hout droogt, hoe groter de kans op dat kromtrekken. Deze vervorming is vooral problematisch als de kom en de steel torderen (verdraaien) ten opzichte van elkaar. Dat levert nog steeds een functionele lepel op, maar niet met de vorm die je bedoeld had. Tordatie kun je het makkelijkste corrigeren als je de lepelkom iets dikker laat voordat je deze laat drogen. Dan kun je her en der nog een hoek omlaag brengen waardoor de lepel weer recht(er) wordt. Maar liever voorkomen we kromtrekken tijdens het drogen. Dat brengt me op de volgende vraag.

Hoe kan ik de lepel het beste laten drogen?

Langzaam drogen voorkomt vervorming en dus ook krimpscheuren. Zeker bij zachtere houtsoorten die nog erg nat zijn is dit belangrijk. Een eetlepel zal niet snel droogscheuren krijgen, maar torderen gebeurt nog wel eens. Ga je grote lepels maken of bijvoorbeeld kuksa’s, waarbij je dikkere stukken hout hebt die moeten drogen dan is de kans op droogscheuren veel groter. Je wilt het hout dus langzaam drogen, en dus bijvoorbeeld niet -zoals veel mensen suggereren- in de oven. Maar ook weer niet zo langzaam dat het gaat schimmelen. Het is dus een kwestie van balans vinden.

Een manier van drogen die voor mij heel erg goed werkt is om de houtsnippers die ontstaan tijdens het snijden te verzamelen in een katoenen zak. Bijvoorbeeld een oude kussensloop. De lepel laat je dan tussen die snippers drogen. De snippers geven wat massa, waardoor het drogen langzamer gaat, maar door de losse structuur en door de katoenen zak wordt het vocht toch voldoende afgevoerd. Daardoor is de kans op schimmelvorming veel kleiner.

Hoe krijg je mooie strakke lijnen en een supergladde mesafwerking?

Dat lukt alleen wanneer het hout niet meer sponzig is. Tegelijkertijd moet het nog wel zacht genoeg zijn om er met een soepele beweging doorheen te snijden. Hout dat dus bijna droog is, maar nog niet helemaal. En daarin zit ‘m nou de crux. Het is veel handiger en fijner om hout te snijden dat niet meer supernat is, maar al wat droger. Zo droog, dat je werkstuk tijdens het snijproces langzaam droogt in je handen. Daardoor kun je dus in één keer doorgaan met snijden naar het gewenste eindresultaat. Je begint dus het liefst pas te snijden als je verse hout al wat minder vers is. Droger dus. Vers hout in de stam laten drogen noemen we ook wel ‘rijpen’. Dit gaat met de ene houtsoort beter dan met de andere. Bij de hardere houtsoorten wordt het hout wat gelijkmatiger van structuur en ook iets zachter. Daardoor snijdt het veel makkelijker. Zachter hout wordt wat minder ‘stroef’, waardoor het makkelijker snijdt.

Wat zijn de voor- en nadelen van verschillende houtsoorten?

Dat heeft veel te maken met je persoonlijke voorkeur. Wat werkt voor jou? Heb je veel kracht in je handen? Ben je iemand die liever een project in één keer afmaakt, of vind je het juist leuk om er later nog eens voor te gaan zitten? Hoe snel moet het af zijn?

Iedere houtsoort heeft zijn eigen unieke ‘eigenschappen’ en of ze een voor- of nadeel zijn hangt dus heel erg af van je persoonlijke situatie. Hieronder een paar vuistregeltjes:

  • Hardere houtsoorten, zoals fruit- en notenhout, vervormen vaak minder dan zachte en kunnen daardoor vaak (na rijping) in één keer worden afgesneden. Je loopt dus minder risico op vervormingsproblemen zoals kromtrekken of splijten.
  • Het seizoen waarin het hout is gesnoeid of gekapt is maakt veel uit. Dat is sterk van invloed op hoe nat het hout is. Lente- en zomerhout is natter dan herfst- en winterhout. Daarbij zijn sommige houtsoorten van zichzelf al droger dan andere.

Dat we het hout graag even laten rijpen voor het snijden, brengt ons op de volgende vraag: hoe lang kan ik mijn hout bewaren?

Hoe lang kan ik mijn verse hout laten rijpen?

Harde houtsoorten zijn langer ‘vers’ te houden. Ze drogen langzamer dan de zachtere houtsoorten. Laat hout dat je wilt bewaren wat langer, minimaal een ruime meter, en gebruik daarvoor bij voorkeur een redelijk dik stuk (zo’n 25cm doorsnee of ietsje meer). Fruit- of notenhout kan je zo tussen een half jaar tot een jaar goed houden. Je moet het dan wel koel en niet al te droog bewaren.  Hou er rekening mee dat de eindstukken altijd droogscheuren krijgen en dat je dus wat verlies hebt. Wil je dit tegengaan, dan kun je wat blad tegen de uiteinden leggen. Kortere losse stukken kun je op elkaar stapelen.

Er zijn ook manieren om het hout af te sluiten, waardoor het langzamer droogt. Je kan bijvoorbeeld lijnolie, witte houtlijm of latex op de kopse kanten smeren. Pas dan wel op met berk, want berkenbast is zo waterdicht dat berkenhout veel sneller dan andere houtsoorten zal gaan schimmelen. Zet de schimmel te ver door dan wordt het zo broos dat je het niet meer kunt gebruiken. Een beetje schimmel is geen probleem en zorgt soms voor een erg mooie tekening in het hout (dat noemt men slaap). Sommige lepelsnijders en kommendraaiers proberen om die reden juist schimmel in hun hout te krijgen. Als de lepel droogt gaat de schimmel trouwens dood en blijven de kleurstoffen achter.

Experimenteer erop los!

Ben je beginnend lepelsnijder en begint het na het lezen van bovenstaande te duizelen of vind je het nog erg lastig om aan hout te komen? Laat dan bovenstaande lekker los en snij wat je te pakken kunt krijgen en ervaar zelf wat je ervan vindt. En kun je in het snoeiseizoen opeens je slag slaan? Dan staat deze blog op je te wachten en kun je alles nog eens rustig nalezen.

Heb jij nog andere manieren om je hout vers te houden die we beslist moeten weten? Dan kun je reageren in de comments hieronder, via instagram, facebook of gewoon lekker ouderwets via de mail.

Misschien ook interessant voor jou: